آیا آموزش تیزهوشان در مدارس عادی موفق خواهد بود؟

آیا حذف مدارس سمپاد یا بطور کلی حذف مدارس خاص برای افراد تیزهوش و قرار دادن این دسته دانش آموزان در کنار دانش آموزان دیگر کاری کارشناسی شده می باشد؟ آیا در کشورهای پیشرفته جهان جداسازی دانش آموزان تیزهوش از سایر دانش آموزان صورت می پذیرد ؟

دکتر ماندانا اعرابی
استاد میهمان دانشگاه کرنل و مشاور یونیسف/ دانش آموخته سمپاد

یکی از باورهای نادرست درباره دانش آموزان مستعد این است که بیشتر آنان استعداد خودجوش دارند و می‏ توانند با استعداد خود مسیر آموزشی موفقی را طی کنند. اما تجربه های آموزشی متعدد در بیشتر نقاط دنیا به این نتیجه مشترک رسیده اند که کودکان دارای استعداد های ویژه، نیازهای متفاوتی هم دارند. والدین و محیط خانواده، معلم و محیط کلاس و محیط مدرسه هرسه از حوزه های کلیدی شناسایی، رشد و پیشبرد این استعدادها هستند. اگر استثنائی بودن این استعدادها را انکار کنیم، نیازهای روحی و آموزشی خاص آنها را هم نادیده خواهیم گرفت و چه بسا آینده ای استثنائی را از آنها و جامعه شان سلب خواهیم کرد.
مطالعات متعدد در دهه های اخیر نشان داده اند که دانش آموزان دارای استعداد های برتر، نیازمند آموزش های ویژه هستند و از چنین فرصت هایی بهره ‏های فراوان و اثبات شده ای می‏ برند. این بررسی ها هم‏چنین ثابت کرده اند که این دانش آموزان در کلاس‏ های عادی به اندازه کافی انگیزش پیدا نمی‏ کنند و به پتانسیل رشدی خود نمی رسند، چراکه معلمان کلاس ‏های عادی، اغلب برای آموزش استعداد های ویژه تعلیم ندیده اند و مجبورند بیشتر وقت خود را صرف رساندن دانش آموزان ضعیف تر به سطح قابل قبول مقطع درسی خود کنند.
دادن آموزش اختصاصی به کودکان مستعدتر در کلاسی آمیخته از دانش آموزانی با سطح توانمندی های متفاوت، مشکلات و پیچیدگی های خاص خود را دارد. طبق یافته های محققان علوم آموزشی، برای آموزگاران چنین کلاس هایی، “کمبود زمان” برای رسیدگی کافی به استعدادهای ویژه و هم چنین “تفاوت های فردی” بیش از حد بین دانش آموزان یک کلاس جزو عوامل جلوگیری کننده از پرورش موفق استعدادهای برتر در کلاس های مختلط هستند.”در دسترس نبودن محتوای آموزشی خاص” و “نیاز به توان مدیریت بسیار بالای معلم” در کلاس نیز از سایر مشکلاتی هستند که می‏ توانند جلوی موفقیت سیستم آموزش مختلط را بگیرند. به خصوص در سیستم های آموزشی ای که معلمان آنها در حالت عادی فشار کاری زیادی را متحمل می شوند تاثیر این عوامل تشدید خواهد شد.
روش‏ های مختلفی برای شناسایی و گروه بندی آموزشی دانش آموزان مستعد در دنیا به اجرا گذاشته شده است. در هند، ۶۰۰ مدرسه مخصوص برای ۱۸۰ هزار دانش آموز مستعدی وجود دارد که بیشتر از روستاها هستند و در حالت عادی بضاعت رفتن به مدرسه خصوصی با کیفیت بالا را نخواهند داشت؛ سیستمی که اهمیت ایجاد موقعیت برای “تمامی” دانش آموزان با استعداد ویژه را به خوبی به نمایش می ‏گذارد. در چین، هم مدارس کاملاً مجزا برای تیزهوشان وجود دارد که امتحانات ورودی خود را دارند و هم در مدارس عادی برای دانش آموزان مستعد، کلاس های تقویتی، فعالیت های جداگانه خارج از کلاس تحت نظارت معلمان مجرب و حتی امکان جهش تحصیلی وجود دارد. کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه دیگر هم روی مجموعه ای از این امکانات سرمایه گذاری کرده اند, به شیوه ای که یک سیستم در مقابل سیستم دیگر قرار داده نشده، بلکه به عنوان یک مجموعه مکمل هم در نظر گرفته می‏ شوند. در چنین سیستمی، والدین می ‏توانند از روی شناختی که از توانایی ها و نیازهای فرزند خود دارند تصمیم به شرکت در امتحانات ورودی خاص و یا حضور در کلاس های مختلط با برنامه های مکمل بگیرند.
در مقایسه مدارس جداگانه تیزهوشان با کلاس های مختلط، به خاطر مشکلات اجرایی سیستم مختلط که به آنها به اختصار اشاره شد، کفه تاکنون به نفع مدارس مجزا سنگین‏ تر بوده است. تحقیقات نشان داده اند که دانش آموزان این مدارس میزان موفقیت تحصیلی، حس توانمندی به عنوان یک دانش آموز و در کل تجربه تحصیلی بهتری را کسب می‏ کنند. در کره جنوبی، مطالعه ای که روی کلاس های سوم تا ششم ابتدایی صورت گرفته، نشان داده است که دانش آموزان مدارس مجزای تیزهوش (در مقایسه با کلاس های مختلط با توجه خاص به مستعدها) علاقه به درس، چالش مثبت و لذت تحصیلی بیشتری را تجربه کرده اند. این دانش آموزان در آینده نیز به موفقیت تحصیلی، بیشتر اهمیت می‏ داده اند.
بررسی ها همچنین نشان داده است این مدارس، به علت نیاز به تلاش مداوم برای جذب و نگهداری دانش آموزان و به اصطلاح اثبات خودشان، در کل برنامه های درسی بهتری دارند که به طور مستمر تحت نظارت و بازنویسی قرار می‏ گیرند تا مطابق استانداردهای خانواده ها باشند. در حالی که مدارس عادی ممکن است از چنین انگیزه ای برای خدمت رسانی ویژه به دانش آموزان مستعدتر برخوردار نباشند.
امیدواریم مدیران ارشد وزارت آموزش و پرورش به نتایج اینگونه تحقیقات احترام گذاشته و با تصمیمات غیر کارشناسانه خود، سرنوشت تعداد زیادی از افراد مستعد این مرز و بوم را به بازی نگیرند.

حتما این مطلب را نیز درباره دلایل اصلی حذف آزمون تیزهوشان مطالعه بفرمائید.